Katowice (cmentarz): Szczątki 5 osób odnalezione w wyniku prac poszukiwawczych

W dniach od 16 do 25 września 2019 r. Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN przeprowadziło prace poszukiwawczo-ekshumacyjne na cmentarzu przy ul. Panewnickiej w Katowicach. Celem badań było odnalezienie szczątków ofiar komunizmu straconych w grudniu 1946 r. w katowickim więzieniu przy ul. Mikołowskiej: Gerharda Szczurka, Pawła Stopy, Bolesława Pronobisa, Ireny Odrzywołek oraz Antoniego Fojcika. Prace komplikowało zaburzenie układu pierwotnych jam grobowych przez późniejsze pochówki. Odnaleziono szczątki pięciu osób, częściowo w układzie anatomicznym. Szczątki zostały podjęte przez prokuratora OKŚZpNP w Katowicach i przewiezione do Zakładu Medycyny Sądowej, gdzie zostaną poddane badaniom sądowo-lekarskim, w tym identyfikacyjnym.

W innym miejscu cmentarza przeprowadzono sondaż mający na celu ustalenie miejsca spoczynku ppor. Hieronima Wolniaka ps. Samotny, żołnierza 2 psap, członka Organizacji Orła Białego, ZWZ-AK, zastępcy Mieczysława Wądolnego ps. Mściciel i organizatora śląskich struktur Armii Polskiej w Kraju, straconego w katowickim więzieniu 27 lutego 1947 r. Nie odnaleziono szczątków ludzkich.

Mjr Gerhard Szczurek ps. Ryś, Erg, ur. w 1912 r. w Goduli (Ruda Śląska), przedwojenny żandarm i oficer KOP, w czasie okupacji służył w Armii Krajowej. Po wojnie budował śląskie struktury Konspiracyjnego Wojska Polskiego jako komendant Śląskiego Okręgu KWP krypt. Klimczok. Aresztowany w czerwcu 1946 r., za obietnicę niepodejmowania represji wobec członków organizacji, zdekonspirował podległą mu strukturę, co doprowadziło do licznych aresztowań.

Jego zastępca, ppłk Paweł Stopa ps. Dąb, ABD, ur. w 1907 r. w Rudzie Śląskiej, współorganizator tutejszej siatki KWP, jednocześnie pełnił w organizacji funkcję Kierownika Walki z Bezprawiem. Był zasłużonym działaczem społecznym, a podczas okupacji niemieckiej współtworzył komórki Służby Zwycięstwu Polski – ZWZ – AK. Ppłk Stopa i mjr Szczurek po procesie pokazowym w budynku kina Zorza, zostali skazani przez Wojewódzki Sąd Rejonowy w Katowicach na karę śmierci i straceni 28 grudnia 1946 r.

Ppor. Bolesław Pronobis ps. Ikar, Irys, Szczerbiec, Wolny, ur. w 1917 r. Niwce (pow. będziński), podoficer rezerwy, żołnierz 16 pp AK, po wojnie dowodził oddziałem NSZ Huragan. Działał w pow. tarnowskim, miechowskim i limanowskim. Był autorem dwóch brawurowych ucieczek z więzienia w Tarnowie i Krakowie.

Irena Odrzywołek, ur. w 1925 r. Byczynie pod Jaworznem, została zatrudniona jako oddziałowa straży w więzieniu św. Michała w Krakowie. Jej czynne działanie, w tym dostarczenie broni, doprowadziło do udanej ucieczki 64 więźniów. Jako łączniczka NSZ próbowała przedostać się na Zachód. Aresztowana 5 listopada 1946 r., skazana przez WSR w Katowicach, została rozstrzelana razem z Bolesławem Pronobisem 17 grudnia 1946 r. W chwili śmierci miała 20 lat.

Kpr. Antoni Fojcik ps. Tosiek, ur. w 1916 r. w Rybniku, był żołnierzem rybnickiego inspektoratu AK – Delegatury Sił Zbrojnych, z grupy dywersyjnej Rocha Koziołka ps. Odra, podporządkowanej następnie Komendzie Powiatowej KWP krypt. Leśniczówka. Skazany przez WSR w Katowicach na sesji wyjazdowej w Rybniku, został stracony 11 grudnia 1946 r.

27.09.2019
fot. z prac: Adam Kondracki IPN, Agnieszka Połońska IPN

Zdjęcia osób pochodzą ze zbiorów:
Antoni Fojcik zb. Stefanii Kurzeja
Bolesław Pronobis ze zb. IPN
Gerhard Szczurek fot. ze zb. Ewy Wicik
Gerhard Szczurek i Anna Sławińska fot. ze zbiorów Ewy Wicik
Hieronim Wolniak fot. ze zb. Stanisława Piłkowskiego
Irena Odrzywołek fot. ze zb. Marii Leś-Runickiej
Paweł Stopa fot. ze zb. Stanisława Adamskiego