Instytut Pamięci Narodowej Biuro Poszukiwań i Identyfikacji 24 maja - 1 czerwca 2022 r. Kazachstan - Rok 2022 -

Grupa robocza z Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej przeprowadziła rekonesans na cmentarzach przyległych do kopalni węgla i miedzi w Karagandzie i Żezkazganie. W okresie funkcjonowania łagrów przy tych kopalniach pracowali także więźniowie narodowości polskiej deportowani i internowani w obu miastach. Z racji ciężkich warunków pracy i życia, śmiertelność wśród łagierników była znaczna, a ciała zmarłych chowane były na miejscowych cmentarzach. Według zebranej w trakcie badań archiwalnych dokumentacji ustalone zostały lokalizacje cmentarzy, jak również lokalizacje polskich pochówków. Rekonesans przeprowadzono w ramach badań naukowych związanych z projektem ewidencji nieupamiętnionych miejsc pochówku obywateli polskich represjonowanych przez władze sowieckie w latach 1936-1956. Rekonesans archeologiczny w okolicy miejscowości Żezkazgan miał również na celu zapobieżenie ewentualnej likwidacji polskich pochówków związanej z rozbudową infrastruktury przemysłowej poprzez likwidację starego cmentarza. Spenetrowany cmentarz zajmują powojenne pochówki mieszkańców Rudnika i okolic, w tym także osób represjonowanych różnych narodowości, które z różnorodnych powodów nie opuściły Kazachstanu. Na cmentarzu pochowane są osoby wyznań: prawosławnego, rzymsko-katolickiego i ewangelickiego jak również bezwyznaniowe, które zmarły w wyniku naturalnych oraz w wypadkach kopalnianych. Podczas rekonesansu na cmentarzu nie potwierdzono obecności pochówków obywateli polskich więzionych i zmarłych w obozie 502 w Żezkazganie, który istniał w 1945 r. Przeprowadzono również rekonesans na cmentarzach w Karagandzie w dawnej dzielnicy Kompaniejsk, a także przy kopalni im. Kostenki.

W czasie wizyty w Żezkazganie odbyły się spotkania robocze z pracownikami Muzeum Historyczno-Archiwalnego w Żezkazganie i forum historyczne, w którym uczestniczył m.in. akim miasta Żezkazgan, pan Kairat Absattarov.

W czasie wizyty w Żezkazganie pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji odwiedzili symboliczne miejsce pamięci ofiar powstania więźniów łagru w Kengirze, gdzie oddano hołd pomordowanym.

30 maja 2022 r. w Karagandyjskim Uniwersytecie im. E.A. Bukietowa pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej wzięli udział w międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej upamiętnieniu ofiar represji politycznych i wielkiego głodu w Kazachstanie w latach 1932-1933.

31 maja (dzień pamięci ofiar represji totalitarnych Kazachstanie) wzięli udział w uroczystościach memoratywnych w Spassku koło Karagandy przy pomniku upamiętniającym polskie ofiary. Delegacja Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN wraz z Panem Witalijem Chmielewskim, Prezesem Karagndyjskiego Stowarzyszenia Polaków „Polonia”, a także z prof. Arunasem Bubnysem, Dyrektorem Centrum Badań Ludobójstwa i Oporu Litwy złożyła kwiaty. Podczas uroczystości odbył się pogrzeb szczątków trzynastu osób narodowości litewskiej, więźniów politycznych, których szczątki przeniesiono tu z likwidowanego cmentarza koło osiedla Rudnik. Obecni byli ambasadorzy z ponad dwudziestu krajów, a także przedstawiciele Unii Europejskiej w Kazachstanie oraz lokalnych instytucji.

Fot.:

K. Mikołajczyk/BPiI IPN

S. Kurzyp/BPiI IPN

Altynay Birmuhanova