Nawigacja

Zakończono prace w lesie Zielona w pobliżu miejscowości Wyrąb

W dn. 5-9 września 2022 r. zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN przeprowadził prace poszukiwawcze w lesie Zielona koło miejscowości Wyrąb w powiecie Sokołów Podlaski. Ich celem było odnalezienie miejsc pochówku ofiar straconych w 1946 r. na mocy wyroków orzeczonych przez Wydział do Spraw Doraźnych Sądu Okręgowego w Siedlcach na sesjach wyjazdowych w Sokołowie Podlaskim.

 

Jak udało się ustalić, w okresie luty-marzec 1946 r. na mocy wyroków orzeczonych przez wspomniany sąd miało zostać straconych 18 osób. Egzekucje przeprowadzono w dniach: 7 lutego 1946 r. – rozstrzelano wówczas 5 osób, 8 lutego 1946 r. – 1 osobę, 15 lutego 1946 r. – 1 osobę, 27 lutego 1946 r. – 9 osób, 12 marca 1946 r. – 2 osoby. Ofiarami byli w większości żołnierze lub współpracownicy lokalnych struktur podziemia (AK-WiN). Egzekucje przeprowadzano najprawdopodobniej w siedzibie PUBP w Sokołowie Podlaskim, w ruinach Kościoła pw. św. Michała Archanioła, a być może także nad dołami śmierci w okolicznych lasach.

Wiosną 1946 r. rodziny zamordowanych zlokalizowały jedną z masowych mogił, kryjącą ciała ofiar zamordowanych 27 lutego 1946 r. Znajdowała się ona w lesie Zielona koło miejscowości Wyrąb, około 3 km na północny-wschód od Sokołowa Podlaskiego. Rodziny przystąpiły indywidualnie do potajemnych ekshumacji. Odbywały się one zazwyczaj pod osłoną nocy, prawdopodobnie na przełomie kwietnia i maja 1946 r. W zidentyfikowanej jamie grobowej miało znajdować się od 9 do 11 zwłok. Rodziny rozpoznawały ciała na podstawie cech indywidualnych (włosy, uzębienie) oraz elementów odzieży. Według dostępnych świadectw ekshumowano wówczas osiem osób straconych 27 lutego 1946 r., które następnie pochowano na lokalnych cmentarzach. W mogile miały pozostać nierozpoznane zwłoki, należące do jednej lub nawet trzech osób (wśród nich miało się znajdować ciało dowódcy oddziału AK-WiN Zdzisława Stokowskiego „Nurka”). Nie można też wykluczyć, że w sąsiedztwie wspomnianej jamy grobowej znajdowały się kolejne miejsca pochówku, które nie zostały zidentyfikowane wiosną 1946 r.

W roku 2008 na polanie, w rejonie ujawnionej w 1946 r. mogiły odsłonięto upamiętnienie. Składa się ono z dużego głazu, drewnianego krzyża oraz ustawionych wokół 11 kamieni z tabliczkami zawierającymi personalia dziewięciu ofiar egzekucji z 27 lutego 1946 r. oraz dwóch nierozpoznanych.

Podstawą przeprowadzenia tegorocznych prac były informacje zebrane w trakcie kwerend archiwalnych, analiz literatury przedmiotu oraz wizji lokalnych z udziałem lokalnych społeczników. Objęły one obszar około 400 m2 terenu. Realizowano je metodą wykopów szerokopłaszczyznowych. W celu przebadania działki dokonano czasowego demontażu części upamiętnienia, które następnie odtworzono po zakończonych pracach. W trakcie poszukiwań nie odnaleziono miejsca pochówku, nie ujawniono również artefaktów związanych z ofiarami, czy innych, mogących świadczyć o dokonywanych w tym miejscu egzekucjach.

Mimo, iż badania nie doprowadziły do odnalezienia szczątków pomordowanych ofiar, w ich trakcie uzyskano kolejne informacje o domniemanych miejscach tajnych pochówków w lesie Zielona. Zgromadzony materiał zostanie poddany dalszej analizie.

Zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN pragnie wyrazić wdzięczność pracownikom Nadleśnictwa Sokołów Podlaski, przedstawicielom władz samorządowych oraz lokalnej społeczności, którzy okazywali wsparcie i zaangażowanie na każdym etapie realizowanych prac.

 

Artur Piekarz, OBPiI IPN w Lublinie

Fot.: Łukasz Pasztaleniec, OBPiI IPN w Lublinie; Tomasz Borkowski, BPiI IPN

do góry