Przemówienie prof. Krzysztofa Szwagrzyka na uroczystościach upamiętniających ofiary Zbrodni Wołyńskiej
Szanowni Państwo!
11 lipca 2019 r. w tym miejscu, podczas uroczystości wołyńskich, opisując niemożność prowadzenia przez Polskę prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych na Ukrainie przywołałem przykład antycznej Antygony. Mówiłem wówczas: współczesna polska Antygona stoi dzisiaj przed zamkniętym szlabanem na przejściu granicznym z Ukrainą. Stoi i cierpliwie czeka po to, aby mogła pochować swoich zamordowanych rodziców, rodzeństwo, sąsiadów i znajomych. Czeka po to, żeby odnaleźć szczątki, złożyć do trumny, pochować do grobu i opatrzyć modlitwą na drogę.
Od tamtej uroczystości minęły dwa długie lata. W tym czasie Instytut Pamięci Narodowej składał kolejne wnioski do władz ukraińskich o wyrażenie zgody na to, byśmy mogli prowadzić poszukiwania. Wszystkie wnioski, i te dotyczące miejsc związanych ze zbrodniami OUN/UPA, i te związane z wolną polsko-bolszewicką z 1920 r., a nawet te dotyczące września 1939 r. zostały odrzucone. Ani jeden wniosek nie uzyskał akceptacji państwa ukraińskiego.
11 lipca 2021 r. polska Antygona jest w tym samym miejscu. Tam, przed szlabanem na przejściu granicznym z Ukrainą. Dzisiaj w swojej niemocy i bezsilności cicho szepcze współczesną wersję antycznej strofy: nieszczęsne polskie zwłoki pozostały tam na Ukrainie, by nikt ich poszukiwać, ni grzebać się nie ważył! Mają tam leżeć bez czci i bez grobu!
Prawie 80 lat od zbrodni wołyńskiej w narodowym polskim dniu pamięci jej ofiar, tutaj przy pomniku im poświęconym trzeba jasno i zdecydowanie, w sposób nie budzący żadnych wątpliwości powiedzieć: nigdy nie zapomnimy o Polakach - ofiarach zbrodni OUN/UPA i nigdy nie przestaniemy domagać się od Ukrainy prawa do poszukiwań i ekshumacji ich szczątków!
Warszawa, 11 lipca 2021 r.
